کافئین در چای، کاکائو، شیر کاکائو، شکلات و کیک‌های شکلاتی، نوشابه‌های غیر الکلی مانند کوکاکولا، پپسی و نوشابه‌های انرژی‌زا وجود دارد. کارشناسان از کافئین به عنوان یک تیغ دو لبه نام می‌برند زیرا از یک سو میتواند بر خلق‌وخوی افراد اثر مثبتی گذارد و خستگی را کاهش دهد و از سوی دیگر ممکن است تعادل فرد را به هم بزند.
موادی که کافئین دارند
قهوه و شکلات:
بیش از 80 درصد مردم جهان از قهوه و شکلات که موادی سرشار از کافئین هستند، استفاده می‌کنند. از نظر ترکیبات شیمیایی، در دانه‌های قهوه وجود آلکالوئید کافئین گزارش شده است. کافئین یک آلکالوئید متبلور و تلخ است که از قهوه و کاکائو و چای گرفته میشود و مدر و محرک است. مقدار کافئین نسبت به نوع آن مختلف است بین7/0 تا 5/1 درصد متغیر است. یک فنجان قهوه حاوی 60 تا 90 میلی‌گرم کافئین است.یکی از مهم‌ترین ترکیباتی که در کاکائو وجود دارد، ترکیبات پلی‌فنلی بوده که خواص آنتی‌اکسیدانی دارد. این ترکیبات به‌صورت فلاوونوئیدی در کاکائو یافت می‌شوند. کاتچین، اپی‌کاتچین و پروسیاندین از مهم‌ترین ترکیبات فلاوونوئیدی موجود در کاکائو هستند. این ترکیبات با از بین بردن رادیکال‌های آزاد موجود در جریان خون قادرند از بروز انواع سرطان‌ها و نیز بیماری‌های قلبی و عروقی، آلزایمر و تصلب شرایین جلوگیری کنند. هچنین موادی نظیر آناندامید، کافئین، تئوبرومین و فنیل اتیل‌آمیدنیز در کاکائو وجود دارد که مواد محرک‌زا محسوب می‌شوند.
نوشابه‌های گازدار:
یکی از محبوب‌ترین نوشیدنی‌ها بین مردم بویژه قشر جوان، نوشابه‌های گازدار است. متاسفانه امروزه در سفره غذای بسیاری از خانواده‌های ایرانی به جای ماست، دوغ، شیر و آبمیوه‌های طبیعی خانگی، انواع نوشابه‌های گازدار مشاهده میشود؛ به طوری که سرانه مصرف نوشابه در ایران 2 برابر استاندارد جهانی، ولی سرانه مصرف شیر یک سوم آن است. به نوشابه‌های گازدار عمدا کافئین افزوده میشود تا ایجاد اعتیاد و وابستگی در مصرف‌کنندگان خود کنند. کافئین موجود در نوشابه‌های گازدار با سرعت بیشتری نسبت به دیگر نوشیدنی‌های حاوی کافئین مانند قهوه و چای جذب بدن میشود. نوشابه‌های کولا حاوی 50 میلی‌گرم و نوشابه‌های انرژی‌زا به طور متوسط حاوی 60 تا 80 میلی گرم کافئین هستند. هرچند کافئین این نوشابه‌ها با قهوه تقریبا برابر است ولی از طرفی مصرف‌کنندگان این نوشابه‌ها می‌بایست هوشیار باشند، چرا که اکثریت این نوشابه‌ها دارای ظرف‌هایی هستند که محتویاتشان از ۲۲۵ گرم بیشتر است.
تاثیرات مثبت کافئین روی بدن
از تاثیرهای مثبت کافئین روی بدن می‌توان به موارد متنوعی اشاره کرد؛ از جمله این که کافئین احساس خوب بودن، شادی، انرژی، هوشیاری و اجتماعی بودن را در فرد تقویت میکند. همچنین کافئین شانس ایجاد سرطان تخمدان در زنان را کاهش میدهد. مصرف کافئین میتواند با اثرگذاری روی گیرنده‌‌های عضلات اسکلتی، قدرت و تحمل عضلات را در فعالیت‌‌های ورزشی افزایش دهد.
از طرف دیگر، مصرف کافئین سبب کاهش احتمال ابتلا به بیماری دیابت نوع 2، پارکینسون، آلزایمر، سرطان‌هایی مثل سرطان‌های روده، دهان، حلق و نارسایی کبدی (سیروز) و نقرس میشود. یک بررسی جدید نشان میدهد قهوه ممکن است در برابر بیماری MS نیز محافظت ایجاد کند. در ضمن کافئین اثر داروهای ضد درد را که برای تسکین سردرد تجویز می‌شوند تا 40 درصد افزایش میدهد. کافئین همچنین رگ‌های خونی موجود در مغز را منقبض کرده و به این واسطه به بهبود سردرد‌های عروقی کمک میکند. به طور کلی کافئین برای انقباض سریع عروق خونی کاربرد دارد و به همین دلیل لکه‌های قرمز روی بینی و پیشانی و در کل سرخی و التهاب پوست صورت را به حداقل می‌رساند. همچنین کافئین، قرمزی و تورم چشم را کاهش میدهد. در مواردی که ریزش مو اکتسابی است نیز می‌توان با تماس موضعی (نه مصرف خوراکی) کافئین با ریشه موها، با مهار اثرات مضر هورمون دی هیدروتسترون از ریزش موها جلوگیری کرد و در نهایت کافئین میتواند از پوسیدگی‌‌های دندانی جلوگیری کند.
تاثیر منفی کافئین بر بدن
واکنش‌های متفاوت بدن در برابر کافئین، به آستانه تحمل افراد بستگی دارد، اما به طور کلی تاثیر منفی این ماده را می‌توان از چند جنبه بررسی کرد.
فشار خون:
مطالعات اخیر حاکی است تا 2 ساعت پس از مصرف قهوه خطر بروز سکته مغزی تا حدود زیادی افزایش می‌یابد. نتایج به دست آمده نشان داد احتمال ابتلا به سکته مغزی در یک ساعت اول پس از صرف قهوه در افرادی که در طول روز یک فنجان یا کمتر قهوه می‌خورند، ۲ برابر سایرین است. ولی افرادی که مقدار قهوه بیشتری در طول روز مصرف می‌کنند، در مقابل اثرات بلند مدت کافئین مقاومت پیدا کرده‌اند و کمتر با مشکل مواجه می‌شوند. این مطلب ممکن است شما را شوکه کند، اما در واقع ظرف 2 ساعت پس از مصرف کافئین فشار خون بالا رفته و تقریبا تا 3 ساعت پایین نمی‌آید و اگر عادت دارید که هر سه چهار ساعت یک بار قهوه بنوشید، بنابراین فشار خون شما همواره بالاست!
سیستم عصبی:
هنگامی که کافئین مصرف می‌کنید، انرژی فراوانی به سمت مغز شما سرازیر میشود. بنابراین احساس بیداری، طراوت و انرژی سرشار می‌کنید، اما همچنین احساسات ناخوشایندی را نیز در کنار آنها تجربه خواهید کرد که اضطراب، بی‌قراری، فراموشی و افسردگی، حساس بودن، بیخوابی، اضطراب و عصبی بودن، پریشانی خاطری و توهم از جمله این احساسات ناخوشایند هستند. کسانی که گرفتار عارضه افسردگی هستند، نباید بیش از یک گرم کافئین در روز مصرف کنند زیرا سبب شدت یافتن افسردگی آنها میشود.
قلب:
فشار خون فردی که ۲۵۰ میلی‌گرم قهوه مصرف کرده است، در طول یک ساعت، ۱۰ میلی‌متر بالا می‌رود. فشار خون بالا قطعا روی عملکرد قلب تاثیر می‌گذارد. ثابت شده است افرادی که روزانه 6 فنجان قهوه می‌نوشند، 2 برابر بیشتر در معرض سکته قلبی قرار دارند. پس از مصرف قهوه، ضربان قلب کاهش می‌یابد، اما پس از مدتی بر تعداد آن افزوده میشود و تا هنگامی که کافئین از بدن خارج نشده باشد، به همان صورت باقی می‌ماند.
هورمون‌ها:
کافئین بر تولید برخی هورمون‌های بدن مانند اپی نفرین که منقبض‌کننده عروق است، نوراپی نفرین که بر میزان (آدرنالین) فشار خون می‌افزاید، رنین که به علت کم خونی کلیه‌ها و بر اثر کاهش فشار نبض در سرخرگ کلیوی، از کلیه‌ها ترشح میشود و پس از فعل و انفعالاتی، باعث فشار خون میشود و کاتکولامین که باعث تحریک اعصاب قلب‌شده و حرارت بدن را افزایش میدهد، موثر است.
تاثیر بر بارداری و شیردهی:
اداره نظارت بر غذا و داروی آمریکا (FDA) اعلام کرده است کافئین باعث زایمان زودرس میشود و ممکن است در نوزادان ناراحتی ایجاد کند. اگر چه پژوهش‌ها و مطالعات بسیاری در این زمینه صورت گرفته، اما تاکنون مشخص نشده است که چه مقدار کافئین میتواند عامل زایمان زودرس شود. کافئین برای نوزادان 2 عارضه ایجاد میکند اولین عارضه این است که این ماده از طریق شیر مادر وارد دستگاه گوارش کودک میشود و او را در وضعیت استفراغ قرار میدهد. همچنین به عنوان عارضه دوم مدت زیادی در بدن نوزاد می‌ماند تا متابولیزه شود، زیرا کبد نوزاد به اندازه کافی آنزیم ندارد.
سقط جنین:
مشخص‌شده مصرف بیش از ۲۰۰ میلی‌گرم کافئین در روز، در ماه‌های اول بارداری میتواند احتمال سقط جنین را افزایش دهد. میزان کافئین مجاز مصرفی برای زنان باردار، ۳۰۰ میلی‌گرم است. این میزان کافئین تقریبا معادل ۴ فنجان متوسط قهوه معمولی است.
لاغری:
کافئین میزان سوخت و ساز بدن را بالا می‌برد و در نتیجه مصرف کالری نیز افزایش پیدا میکند. برای مثال، چنانچه کسی یک فنجان قهوه حاوی ۱۰۰ میلی‌گرم کافئین بنوشد، میزان متابولیسم بدنش تا ۴ درصد افزوده شده و در نتیجه لاغرتر میشود.
فیبروکیستیک:
زنانی که در سینه خود غده فیبروکیستیک دارند، نباید به میزان زیاد کافئین مصرف کنند، زیرا به بزرگ شدن این غده کمک میکند.
سیستم گوارش:
کافئین سوءهاضمه و زخم معده را افزایش میدهد. کافئین بر ترشح اسید معده و میزان پپسین که نوعی آنزیم معده‌ای است می‌افزاید. همچنین به دلیل ادرارآور بودن آن، باعث دفع ویتامین B و C از طریق ادرار میشود.
چند نکته در مصرف کافئین
متخصصان تغذیه می‌‌گویند افزودن نسکافه، کاکائو، قهوه یا چای به شیر صحیح نیست زیرا این نوشیدنی‌ها دارای اگزالات هستند و اگزالات با کلسیم ترکیب شده و مانع جذب این ماده معدنی میشود در واقع باید گفت صرفا اضافه کردن یک قاشق مرباخوری کاکائو به شیر که حدود 3 گرم میشود، آنقدر اگزالات ندارد که مانع جذب کامل کلسیم شود.
معمولا توصیه میشود در کودکان زیر ۱۲ سال از مصرف کافئین پرهیز یا حداقل میزان آن محدود شود. کافئین موجود در قهوه، پسران را بیشتر از دختران به هیجان و جنب‌وجوش می‌‌اندازد.
به طور کلی درباره کافئین چند نکته عمومی وجود دارد: از جمله این که همانند دیگر اعتیادها ترک آن آسان نیست. شما ممکن است دچار علائم محرومیت مانند سردرد و بی‌حالی شوید و هوس کنید دوباره قهوه بنوشید یا زودرنج و کج خلق شوید. راه‌حل آن است که ذهن خود را از قهوه منحرف کرده و سرگرم فعالیت دیگری کنید. مثلا برای دویدن به پارک بروید یا ورزش کنید. قهوه و نوشابه‌های فاقد کافئین، جانشین مناسبی است برای افرادی که از استرس ناشی از مصرف قهوه رنج می‌برند. سایر جانشین‌های مشابه قهوه، از موادی مانند غلات نیم‌سوخته یا تمام سوخته هستند. آبمیوه‌ها، آب، و چای رقیق نیز می‌توانند جایگزین خوبی برای قهوه باشند. کافئین ۶ ساعت دربدن می‌ماند، بنابراین از مصرف کافئین پیش از زمان خواب بپرهیزید. کافئین میزان ادرار را افزایش میدهد، بنابر این در هوای گرم، مصرف آن را محدود کنید تا بدنتان دچار کمبود آب نشود. اگر فردی مضطرب یا عصبانی هستید، به میزان کافئین مصرفی خود در مواد غذایی مختلف از قبیل شکلات، بیسکویت، کیک و نوشیدنی‌ها دقت داشته باشید و در صورت لزوم میزان مصرف آن را کنترل کنید.
عضو شوید
عضویت سریع
آمار مطالب
آمار بازدید
